Asụsụ Temne

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ
Asụsụ Temne
asụsụ, modern language
obere ụdị nkeMel Dezie
akara alaKʌThemnɛ Dezie
mba/obodoSierra Leone Dezie
ụmụ amaala kaNorthern Province, Southern Province, Western Area Dezie
usoro ederedeLatin script Dezie
Ọkwa asụsụ Ethnologue2 Provincial Dezie

 

Temne (nke a na-akpọkwa Themne, Timne;IPA: [t̪emnɛ]IPA: [t̪emnɛ] [t̪emnɛ] bụ asụsụ nke alaka Mel nke Ezinụlọ asụsụ Niger-Congo. IPA: [t̪emnɛ]Ndị na-asụ Temne na-ebikarị na Northern Province na Western Area, Sierra Leone. A pụkwara ịchọta ndị Temne n'ọtụtụ mba ndị ọzọ dị n'Ebe Ọdịda Anyanwụ Afrịka, gụnyere Guinea na Gambia. Ụfọdụ ndị Temne akwagala n'ebe ọdịda anyanwụ Afrịka na-achọ ohere agụmakwụkwọ na ọrụ, ọkachasị na Great Britain, United States, na Egypt.

Ọmụmụ ụdaolu[dezie | dezie ebe o si]

Temne bụ Asụsụ ụda, nke nwere ụda anọ. [1]'etiti ụdaume, Temne na-eme ka ọdịiche dị n'etiti ezé na alveolar, mana, n'ụzọ a na-adịghị ahụkebe, ụdaume ezé bụ apical na ụdaume alveolars bụ laminal (ma dị ntakịrị affricated), ihe megidere usoro ahụ n'ozuzu, ọ bụ ezie na a na-ahụkwa ya n'asụsụ dị nso Limba.

Mkpụrụ okwu[dezie | dezie ebe o si]

Akpụkpọ ahụ Ezé ezé Alveolar Palatal Velar Mkpịsị aka
Plosive enweghị olu p t k
kwuru okwu b d gb
Ihe na-esiri ike f s ʃ h
Africate
Ụgbọ imi m n ŋ
Ihe na-atọ ụtọ r
N'akụkụ l
Ihe atụ w j

Mkpụrụedemede[dezie | dezie ebe o si]

chaatị ụdaume Temne[2]
N'ihu N'etiti Ịlaghachi azụ
N'akụkụ i u
N'etiti etiti na ə o
N'etiti oghere Ọ bụ Ihe na-eme ka mmadụ mara Ọ bụ n'oge a ka a na-eme ya
Emeghe a
  1. Peace Corps, 1987, Sierra Leone Temne Language Manual.
  2. Kanu, Sullay M. (2010). "Temne". Journal of the International Phonetic Association 40 (2). DOI:10.1017/S002510031000006X. 

Ide ihe[dezie | dezie ebe o si]

Mkpụrụ akwụkwọ nke Temne gụnyere ihe odide na digraphs ndị a: [1]

a Ihe na-eme ka mmadụ mara b d na Ọ bụ ə f gb h i k kp l m n ŋ o Ọ bụ n'oge a ka a na-eme ya p r s t th u w
A Ọdịdị B D E Ọ bụ Ə F Gb H M K Kp L M N Ŋ O Ọ bụ P R S T Th U W

N'oge gara aga, a na-eji ya eme ihe kama iji ya mee ihe

Ịgụ ihe ọzọ[dezie | dezie ebe o si]

Àtụ:Languages of Sierra Leone

Edensibia[dezie | dezie ebe o si]

ụyọkọ asụsụ Chadic a na-asụ n'ebe ugwu ọwụwa anyanwụ Naịjirịa n'ebeebe ugwu na n'ebe ọwụwa Anyanwụ Gombe Steeti na Borno Steeti. [2] (2006) kwenyere na Pidlimdi (Hinna) dialect bụ asụsụ dị iche.Àtụ:Atlantic languages

Akwụkwọ[dezie | dezie ebe o si]

  • Bai-Sharka, Abou (1986) Aha na ilu Temne (Akụkọ na abụ sitere na Sierra Leone mpịakọta 19). Freetown: Òtù Mmụta Ndị Mmadụ nke Sierra Leone.
  • Kamarah, Sheikh Umarr (2007) Nkọwa ụtọ asụsụ nke KʌThemnɛ (Temne) . Munich: Lincom Europa.
  • Peace Corps (1987) Sierra Leone Temne Language Manual. Akwụkwọ ntuziaka Asụsụ Temne nke Sierra Leone. Washington, DC: Peace Corps.
  • Turay, Abdul Karim (1989) Akụkọ Temne. Köln: Rüdiger Köppe Verlag.
  • Wilson, W.A.A. (1961) Nkọwapụta nke asụsụ Temne. London: Mahadum nke London / SOAS.
  • Yillah, M. Sorie (1992) Temne phonology and morphology [Unpublished thesis. New York: City University of New York]. Ann Arbor: UMI.

Njikọ mpụga[dezie | dezie ebe o si]

  1. Peace Corps, 1987, Sierra Leone Temne Language Manual.
  2. Blench, 2006. The Afro-Asiatic Languages: Classification and Reference List (ms)