Joseph Achuzie

Shí Wikipedia, njikotá édémédé nke onyobulạ
Joseph Achuzie
Mmádu
ụdịekerenwoke Dezie
mba o sịNaijiria Dezie
Aha enyereJoseph Dezie
Ụbọchị ọmụmụ ya1929 Dezie
Ebe ọmụmụColonial Nigeria Dezie
Ụbọchị ọnwụ ya26 Febụwarị 2018 Dezie
Asụsụ obodoAsụ̀sụ̀ Ìgbò Dezie
asụsụ ọ na-asụ, na-ede ma ọ bụ were na-ebinye akaBekee, Asụ̀sụ̀ Ìgbò, pidgin Naịjirịa Dezie
Ọrụ ọ na-arụsoldier Dezie
agbụrụNdị Igbo Dezie
ọkwa aghacolonel Dezie
conflictNigerian Civil War Dezie

Joseph "Hannibal" Achuzia (1929 - 26 Febrụwarị 2018) [1] [2] bụ onye injinia ụgbọ elu nke Britain zụrụ azụ nke jere ozi dị ka onye isi na ndị agha Biafra.[1][2]

Biafra[dezie | dezie ebe o si]

Tupu ịbanye na ndị agha Biafra na Mee 1967, Achuzia bụbu onye injinia na ụlọ ọrụ Shell Petroleum nke dị na Portharcourt.  Ọ so na ndị guzobere na ndị haziri ndị agha obodo na Portharcourt, na mgbe ekike ahụ kwụsịrị, sonye na ndị agha Biafra dị ka onye agha.  O nwere nwunye onye Britain na nwa nwoke dịka ọnwa Jenụwarị 1970 mgbe agha obodo biri, mana gbagara na ndịda ọwụwa anyanwụ n'ihi egwu megidere Igbo n'etiti ndị agha ibe ya.  Mgbe a manyere ndị agha Biafra ịlaghachi azụ n'ofe River Niger Bridge banye Onitsha na Septemba 20, 1967 Achuzia buliri ya ka ọ bụrụ Major ma nye ya onyeisi ndị agha Biafra 11th Battalion, onye na-ahụ maka ịgbachitere ebe dị n'etiti Atani na Ndoni site na mwakpo Naijiria dị nso.  Ka ndị agha Biafra 18th Battalion n'okpuru Colonel Assam Nsudoh manyere ịla azụ na Onitsha ka ụbọchị 8 nke ọbara na-alụ ọgụ ụlọ n'ụlọ, Battalion 11th nke nọ n'okpuru Maj. Achuzie jikọtara ya na Battalion 18th nke ọwụwa anyanwụ obodo ahụ wee mee atụmatụ imegide-  mbuso agha.  Ndị agha 18th batara n'ebe ndịda n'akụkụ okporo ụzọ Old Market ebe ndị Battalion nke iri na otu nọ n'okpuru Maj. Achuzie na-efegharị n'ebe ugwu n'okporo ụzọ ahịa ahịa ọhụrụ n'otu n'otu Pincer.  Ihe ka ọtụtụ n'ime mmadụ puku ise ndị Naijiria 2nd Division nọ na Onitsha bụ ndị e gburu ma ọ bụ dọrọ ndị Achuzia mkpọrọ.  Mwakpo abụọ dị iche iche sitere na ngalaba nke abụọ nke Naijiria n'ụbọchị na-esochi mwakpo Biafra mana ndị Battalion nke iri na otu na nke iri na asatọ nọ n'Ọnịsha mechiri ha abụọ.  Onye isi ala Ojukwu nyere Achuzia kpam kpam na ngalaba Biafra 11th Division na Jenụwarị 19, 1968 ozugbo ndị agha Naijiria nke abụọ n'okpuru Murtala Mohammed rutere Awka, na-enye ndị Naijiria ụzọ na-aga Onitsha.  Ngalaba nke iri na otu nke nọ n'okpuru Maj. Achuzie jisiri ike kwụsị ndị Naijiria ọnwa abụọ ruo mgbe mwakpo a malitere na Maachị 20 mere ka ndị Naijiria waba n'ọgbọ agha Biafra gbara obodo ahụ gburugburu, agha ikpeazụ agaghị agafe awa iri abụọ na anọ.  A manyere ndị Naijiria ka ha kwụọ ụgwọ site n'ọgbụgba ndụ dị ukwuu mana ha jisiri ike weghara Onitsha wee manye ndị Biafra 11th Division ka ha laghachi na Nnewi.

Na Mee 19, 1968, a kpọfere Achuzia na Port Harcourt ma mee ya ọchịagha nke ndị agha Biafra niile nọ n'ime obodo ahụ. Ọdụ Ụgbọ Mmiri Harcourt Port Harcourt nọ n'okpuru nnukwu bọmbụ ndị Naijiria mgbe ha na-echebe ndị agha Biafra. N'ime ụbọchị ise nke ọgụ siri ike, ọdụ ụgbọ elu Port Harcourt na ogige ndị agha gbanwere aka n'ọtụtụ oge mana ka ọ na-erule Mee 24 ọtụtụ ndị agha Biafra esila n'obodo ahụ banye n'ógbè ndị gbara ya gburugburu. Maj. Achuzia ji isi ike gaa n'ihu na-alụ ọgụ megide ndị Naijiria tupu ọ gbanahụ ọnwụ mgbe ọ fọrọ nke nta ka ụgbọala na-ebu agha kụtuo ya; ọ bụ mgbe ahụ ka Maj. Achuzia hapụrụ ọgụ wee laghachi Iguruta. Iguruta Na Septemba 22, 1968 Maj. Achuzia sonyere na mgbalị iji weghachite Obiangwu Airstrip site na 22nd na 44th Battalions nke Naijiria mana a manyere ya ịlaghachi azụ. Na Machị 15, 1969 Biafran S Division n'okpuru Major Timothy Onwuatuegwu mere mwakpo ihu na ihu na Brigade nke 16 mana a manyere ya ịkwụsị mgbe ọ nwesịrị nnukwu ọnwụ. Timothy Onwuatuegwu Maj. Onwuatuegwu tinyere ọkara ndị ikom ya n'okpuru iwu nke Maj. Achuzia ma nwee ike ịbanye n'ime 1 kilomita site n'obodo ahụ. Major Achuzie chọrọ nchịkwa zuru oke nke S Division mana Onwuatuegwu jụrụ ya na ndị ikom abụọ ahụ fọrọ nke nta ka ha gbaa ibe ha égbè mgbe ha wepụsịrị égbè ha. Onye isi ala Ojukwu batara ma nye Major Achuzie ikike nke S Division maka otu izu, na-aga n'ihu na mwakpo ihu na Owerri. Atụmatụ Achuzia mechara daa ma ọ laghachiri mgbe ọ nwesịrị nnukwu ọnwụ, Ojukwu weghachiri Onwuatuegwu ozugbo dị ka ọchịagha. Na Jenụwarị 9, 1970 Onye isi ala Odumegwu Ojukwu tinyere ndị agha Biafra niile fọdụrụ n'okpuru iwu nke Maj. Achuzia ma nye osote onye isi ala ya Philip Effiong utu aha ya nke Onye isi ala. Philip Effiong Ụbọchị atọ ka e mesịrị na Jenụwarị 12 Effiong, Achuzie, na ndị ọrụ Biafra ndị ọzọ gara Amichi ma mesịa gaa Owerri iji gbasaa nraranye ikpeazụ ha nye General Olusegun Obasanjo. Olusegun Obasanjo

Ndụ na ọnwụ[dezie | dezie ebe o si]

Mgbe a tọhapụrụ Achuzia n'ụlọ mkpọrọ na 1970, ọ lara ezumike nká n'ọchịchị ma kwaga Asaba, bụ́ obodo ya.  O biri ebe ahụ ruo mgbe ọ nwụrụ site na ihe ndị sitere n'okike na 26 February 2018: ọ bụ 90 afọ.

Edensibia[dezie | dezie ebe o si]