Nkà mmụta kpakpando na sayensị

 

Nkà mmụta kpakpando nwere ọtụtụ usoro nkwenye nke na ekwu na enwere mmekọrịta n'etiti ihe ndị dị na mbara igwe na ihe omume ma ọ bụ nkọwa nke àgwà n'ụwa mmadụ. Ndị ọkà mmụta sayensị ajụla ịgụ kpakpando dịka enweghị ike ịkọwapụta maka ịkọwa eluigwe na ala. Nnyocha sayensị ahụbeghị ihe akaebe iji kwado ụlọ ọ bụ mmetụta a na ekwu na ọ dị na omenala ịgụ kpakpando.

Ebe ịgụ kp emeela amụma ndị a na agbagha agbagha, a gbaghaara ya.:: 424  Ọ bụ Shawn Carlson duziri ule a ma ama ma gụnye kọmitii ndị ọkà mmụta sayensị na kọmitii nke ndị na agụ kpakpando. O dugara na nkwubi okwu na ịgụ kpakpando ọmụmụ anaghị arụ ọrụ nke ọma karịa ohere. Onye -agụ kpakpando na onye na ahụ maka akparamàgwà mmadụ bụ Michel Gauquelin kwuru na ya achọtawo nkwado ọnụ ọgụgụ maka "Mmetụta Mars" na ụbọchị ọmụmụ nke ndị na eme egwuregwu, mana enweghị ike imegharị ya na nyocha ndị ọzọ.: 213-214 Ndị na ahazi nyocha ndị ọzọ kwuru na Gauquelin gbalịrị imetụta ụkpụrụ itinye ha maka nyocha ahụ site n'inye aro ka ewepụ ndị mmadụ ụfọdụ. Geoffrey Dean atụwo aro na akụkọ banyere oge ọmụmụ site n'aka ndị nne na nna (tupu afọ 1950) nwere ike ịkpata mmetụta doro anya.

Nkà mmụta kpakpando egosighi ịdị irè na ọmụmụ ihe a na achịkwa ma ọ nweghị nkwado sayensị,  :: 85  ma si otú a na ewere ya dị ka pseudoscience. :: 1350  Enweghị usoro a tụrụ aro maka ime ihe nke ọnọdụ na mmegharị nke kpakpando na mbara ala nwere ike imetụta ndị mmadụ na ihe omume ndị dị n'ụwa n'ụzọ ndị na agụ kpakpando si kwuo na ha na eme nke ahụ anaghị emegide akụkụ ndị a ghọtara nke ọma, nke bụ isi nke ihe ndị dị ndụ na physics.: 249 

Nnyoch sayensị nke oge a banyere ịgụ kpakpando na elekwasị anya n'ịmepụta njikọ dị n'etiti omenala ịgụ kpakpantị na mmetụta nke ọmụmụ oge n'ime ụmụ mmadụ.

Mmalite

Ihe ọtụtụ n'ime ndị ọkachamara na agụ kpakpando na-adabere n'ịrụ ule mmadụ dabere na ịgụ kpakpando ma na ebu amụma dị mkpa banyere ọdịnihu onye na akwụ ụgwọ.:: 83  Ndị ka nwere okwukwe na ịgụ kpakpando ka a na akọwa dị ka ndị na eme ya "n'agbanyeghị eziokwu ahụ bụ na enweghị ihe ndabere sayensị doro anya maka nkwenkwe ha, na n'ezie na e nwere ihe akaebe siri ike na emegide ya". Onye na ahụ maka ihe ndị dị na mbara igwe Neil deGrasse Tyson kwuru banyere nkwenye ndị na agụ kpakpando, na ekwu na "akụkụ nke ịmara otu esi eche echiche bụ ịmara otú iwu okike si kpụzie ụwa gbara anyị gburugburu. Na enweghị ihe ọmụma ahụ, na enweghị ikike iche echiche ahụ, ị nwere ike ịghọ onye ndị na achọ iji gị mee ihe n'ụzọ dị mfe".

na-ahụ nkwenye na aga n'ihu na ịgụ kpakpando n'agbanyeghị enweghị ntụkwasị obi ya dị ka ngosipụta nke ọgụgụ isi sayensị dị ala, ọ bụ ezie na ụfọdụ ka na ekwere na ya n'agbanyeghị na ha bụ ndị ọkà mmụta sayensị.

Mmekọrịta akụkọ ihe mere eme na nkà mmụta mbara igwe

  N'oge Islam Golden Age, a na akwụ ụgwọ maka mbara igwe ka e wee gbakọọ akụkụ nke mbara igwe, dị ka nhụsianya nke mbara igwe nke anyanwụ, nke achọrọ maka ụdị Ptolemaic ka ọ bụrụ nke ziri ezi na nkenke. Ndị nọ n'ọkwa ọchịchị, dị ka Fatimid Caliphate vizier na 1120, nyere ego ka e wuo ebe a na ekiri ihe, ka e wee nwee ike ikwu amụma gbasara ịgụ kpakpando, bụ́ nke na akpali site n'ezi ozi mbara ala. Ebe ọ bụ na e wuru ebe a na ekiri ihe iji nyere aka n'ịme amụma gbasara ịgụ kpakpando, ole na ole n'ime ihe ndị a mere ogologo oge n'ihi mmachibido iwu megide ịgụ kpakpando n'ime Islam, ọtụtụ n'ime ha kwaturu n'oge ma ọ bụ obere oge ka e wuchara ya.

Nkwupụta doro anya nke ịgụ kpakpando n'ọrụ nke ịgụ kpakpi malitere na 1679, na mbipụta kwa afọ La Connoissance des temps . :: 220  N'adịghị ka West, na Iran, ịjụ heliocentrism gara n'ihu na mmalite nke narị afọ nke 20, n'akụkụ ụfọdụ n'ihi egwu na nke a ga emebi nkwenye zuru ebe niile na ịgụ kpakpando na cosmology nke Islam na Iran.:: 10  E bipụtara akwụkwọ mbụ, Falak al-sa'ada nke Ictizad al-Saltana, nke e mere iji mebie nkwenye a na ịgụ kpakpando na "ihe ọmụmụ mbara igwe ochie" na Iran na 1861. ịgụ kpakpando, o kwuru na ndị na agụ kpakpando dị iche iche enweghị ike ịkọ otu amụma ahụ banyere ihe na eme mgbe njikọ gasịrị ma kọwaa àgwà ndị na ede kpakpando nyere mbara ala dị ka ihe na ekwesịghị ekwesị.: 17–18 

Nkà ihe ọmụma nke sayensị

Onye ọkà ihe ọmụma Karl Popper tụrụ aro falsifiability dị ka echiche ndị na eme ka sayensị dị iche na nke na abụghị sayensị, na eji ịgụ kpakpando dị ka ihe atụ nke echiche nke na emetụtaghị falsification n'oge nnwale.

Nkà mmụta kpakpando enye ihe atụ dị mkpa nke pseudoscience ebe ọ bụ na a nwalere ya ugboro ugboro ma daa ule niile.: 62 

Ihe adịgboroja

A na ejikarị ọdịiche dị na sayensị na ndị na abụghị sayensị site na njirimara nke falsifiability. Ọ bụ onye ọkà ihe ọmụma sayensị bụ Karl Popper bu ụzọ chepụta ụkpụrụ ahụ. Nye Popper, sayensị anaghị adabere na induction; kama nke ahụ, nyocha sayensị bụ mgbalị iji mebie echiche ndị dị ugbu a site na ule ọhụrụ. bụrụ na otu ule adaa, mgbe ahụ, a na agbagha echiche ahụ.: 10 

Ya mere, ule ọ bụla nke echiche sayensị ga amachibido nsonaazụ ụfọdụ na agbagọ echiche ahụ, ma na atụ anya nsonaazụ ndị ọzọ kwekọrọ na echiche ahụ. 'iji ụkpụrụ a nke falsifiability, ịgụ kpakpando bụ pseudoscience.

Nkà mmụta kpakpando ihe atụ kachasị ewu ewu nke Popper nke pseudoscience.:: 7  Popper weere ịgụ kpakpando dị ka "ihe na abụghị eziokwu" n'ihi na "ọ na arịọ maka nyocha na nnwale", mana "n'agbanyeghị nke ahụ anaghị eru ụkpụrụ sayensị".: 44 

N'adịghị ka nkuzi sayensị, ịgụ kpakpando anaghị emeghachi omume na ụgha site na nnwale. ka Prọfesọ nke neurology Terence Hines si kwuo, nke a bụ akara nke pseudoscience.: 206 

N'ụzọ dị iche na Popper, onye ọkà ihe ọmụma Thomas Kuhn rụrụ ụka na ọ bụghị enweghị ụgha na eme ka ịgụ kpakpando bụrụ nke na abụghị nke sayensị, kama na usoro na echiche nke ịgụ kpakpando bụ ihe na adịghị ike. Nye Kuhn, ọ bụ ezie na ndị na agụ kpakpando nwere, n'akụkọ ihe mere eme, buru amụma na "nke dara nke ọma", nke a n'onwe ya adịghị eme ka ọ bụrụ ihe na abụghị nke sayensị, ma ọ bụ mgbalị ndị na agụ kpakpando emeghị iji kọwaa ọdịda ahụ site n'ikwu na ọ bụ n'ihi ịmepụta horoscope dị nnọọ ukwuu. siri ike (site na subsuming, mgbe eziokwu, a ọzọ izugbe horoscope na eduga a dị iche iche amụma).

Kama: 8 ="#mwt108" class="reference nowrap" data-mw='{"parts":[{"template":{"target":{"wt":"rp","href":"./Template:Rp"},"params":{"1":{"wt":"8"}},"i":0}}]}' data-ve-no-generated-contents="true" id="mwpw" typeof="mw:Transclusion">: 8  ahụ, n'anya Kuhn, ịgụ kpakpando abụghị sayensị n'ihi na ọ na adịkarị ka Ọgwụ oge ochie; ha gbasoro usoro iwu na ntuziaka maka mpaghara yiri ka ọ dị mkpa nke nwere adịghị ike a maara, mana ha emeghị nnyocha n'ihi ya, ngalaba ndị ahụ enweghị ike ime nnyocha, [1]: 8 na ya mere, "Ha enweghị ihe mgbagwoju anya iji dozie ya mere enweghị sayensị iji mee ihe. " [1]: 8 :: 401 

Ọganihu, omume na ịdị n'otu

Onye ọkà ihe ọmụma bụ Paul Thagard kwenyere na a pụghị iwere ịgụ kpakpando dị ka ihe na ezighị ezi n'echiche a ruo mgbe ejiri onye nọchiri ya dochie ya. 'ihe banyere ịkọ ọdịnihu, nkà mmụta uche bụ ihe ọzọ.:: 228  Nye Thagard, ihe ọzọ a na atụle nkewa nke sayensị site na pseudoscience bụ na ọnọdụ nke nka ga aga n'ihu nakwa na ndị na eme nchọpụta ga anwa iji tụnyere echiche dị ugbu a na ihe ndị ọzọ, ọ bụghịkwa "ịhọrọ n'ịtụle nkwenye na nkwenye".: 227–228 

na akọwa ọganihu ebe a dị ka ịkọwa ihe ọhụrụ na idozi nsogbu ndị dị ugbu a, mana ịgụ kpakpando enwebeghị ọganihu n'ihi na ọ gbanwere obere ihe n'ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ afọ 2000.:: 228  :: 549  Na Thagard, ndị na agụ kpakpando na eme ka a ga asị na ha na etinye aka na sayensị nkịtị na ekwere na ntọala nke ịgụ kpakpando guzosiri ike n'agbanyeghị "ọtụtụ nsogbu ndị a na edozighị", na ihu nke echiche ndị ọzọ ka mma (Psychology). 'ihi ihe ndị a, Thagard lere ịgụ kpakpando anya dị ka pseudoscience. : 228 : 228 

Thagard, ekwesighi iwere ịgụ kpakpando dị ka pseudoscience na ọdịda nke Gauquelin ịchọta njikọ ọ bụla n'etiti ihe ịrịba ama dị iche iche nke ịgụ kpakpantụ na ọrụ mmadụ, ejima anaghị egosi njikọ a tụrụ anya ya site n'inwe otu ihe ịrịbaanya ahụ na ọmụmụ ejima, enweghị nkwekọrịta banyere mkpa mbara ala ndị a chọpụtara kemgbe oge Ptolemy na nnukwu ọdachi na ekpochapụ ndị mmadụ na ihe ịrịba ihe dị iche iche n'otu oge ahụ.: 226-227 Kama nke ahụ, ọdịiche ya nke sayensị chọrọ ihe atọ dị iche iche: "echiche, obodo [na] akụkọ ihe mere eme".

Ọ bụ ezie na nkwenye na falsifiability lekwasịrị anya n'echiche ahụ, ọrụ Kuhn lekwasịrị anya na akụkọ ihe mere eme, mana a ga-atụle ndị na agụ kpakpando. Ma ha ma ọ bụ na ha: : 226-227: 226–227 

• na elekwasị anya n'iji ụzọ ha si atụnyere ndị ọzọ.
• nwee usoro na agbanwe agbanwe.
• gbalịa imebi echiche ha site na nnwale.

'ụzọ a, ezi ụgha kama ịgbanwe echiche iji zere ụgha na eme naanị mgbe a tụpụtara echiche ọzọ.: 228 

Enweghị ezi uche

Maka onye ọkà ihe ọmụma Ed W. James, ịgụ kpakpando bụ ihe na enweghị isi ọ bụghị n'ihi ọtụtụ nsogbu na usoro na ụgha n'ihi nnwale, kama n'ihi na nyocha nke akwụkwọ ịgụ kpakpantụ na egosi na ọ na ejupụta na ezi uche na arụmụka na adịghị mma.: 34   

Ọdịiche nke Quinean

Site web nke ihe ọmụma nke Quinean, enwere dichotomy ebe mmadụ ga ajụ ịgụ kpakpando ma ọ bụ nabata ịgụ kpakpantị mana jụ usoro sayensị niile e guzobere nke na ekwekọghị na ịgụ kpakpandị.: 24 

Ule nke ịgụ kpakpando

Ndị agụ kpakpando na ezere ime amụma a pụrụ ịnwapụta, kama ịdabere na nkwupụta ndị na edoghị anya nke na eme ka ha gbalịa izere ụgha.: 48-49 N'ime ọtụtụ narị afọ nke nnwale, amụma nke ịgụ kpakpando adịtụbeghị nke ziri ezi karịa nke a tụrụ anya ya na mberede. Otu ụzọ eji eme nnwale ịgụ kpakpando n'ụzọ dị ukwuu bụ site na nnwale ìsì. Mgbe nwalere amụma ụfọdụ sitere n'aka ndị na agụ kpakpando na usoro nnwale siri ike na ule Carlson, amụma ndị ahụ adịgboroja. Nnyoch niile a na achịkwa egosighi mmetụta ọ bụla.: 24 

Mmetụta Mars

 

Nchọpụta mbụ nke Mmetụta Mars, na egosi ugboro ole Ọnọdụ ehihie nke Mars dị na chaatị ọmụmụ (N = 570) nke "ndị na eme egwuregwu ama ama" (akara siri ike na acha ọbara ọbara) ma e jiri ya tụnyere nsonaazụ a tụrụ anya ya [mgbe Michel Gauquelin 1955]

'afọ 1955, onye na agụ kpakpando na onye na ahụ maka akparamàgwà mmadụ Michel Gauquelin kwuru na ọ bụ ezie na ọ chọtabeghị ihe akaebe iji kwado ihe ngosi ndị dị ka akara zodiacal na Akụkụ mbara ala na ịgụ kpakpando, ọ chọtara njikọ dị mma n'etiti ọnọdụ ụbọchị nke ụfọdụ mbara ala na ihe ịga nke ọma na ọrụ (dị ka ndị dọkịta, ndị ọkà mmụta sayensị, ndị na eme egwuregwu, ndị na'ime akwụkwọ, wdg), nke ịgụ kpakpantị na ejikọta ya na mbara ala ndị ahụ. Ihe ma ama nke nchọpụta Gauquelin dabeere na ọnọdụ Mars na chaatị ọmụmụ nke ndị na eme egwuregwu na aga nke ọma ma bụrụ ndị a maara dị ka "Mars effect". [1]:: 213  Nnyocha nke ndị ọkà mmụta sayensị asaa nke France mere gbalịrị imepụtaghachi nkwupụta ahụ, mana ọ nweghị ihe akaebe ndekọ ọnụ ọgụgụ.: 213-214 Ha kwuru na mmetụta ahụ sitere na ajọ mbunobi nke Gauquelin, na ebo ya ebubo na ọ na anwa ime ka ha gbakwunye ma ọ bụ hichapụ aha ha na ọmụmụ ha.

Geoffrey Dean atụwo aro na mmetụta ahụ nwere ike ibute site na akụkọ onwe onye nke ụbọchị ọmụmụ site n'aka ndị nne na nna karịa nsogbu ọ bụla na nyocha nke Gauquelin. Atụmatụ ahụ bụ na obere akụkụ nke ndị nne na nna nwere ike ịgbanwe oge ọmụmụ iji kwekọọ na chaatị kpakpando ka mma maka ọrụ metụtara ya. E wepụtara ìgwè ihe atụ ahụ n'oge nkwenye na ịgụ kpakpando bụ ihe a na ahụkarị. Gauquelin achọtaghị mmetụta Mars na ndị ọzọ na adịbeghị anya, ebe onye nọọsụ ma ọ bụ dọkịta dekọrọ ozi ọmụmụ. Ọ ọgụgụ ọmụmụ n'okpuru ọnọdụ ndị a na achọghị site na ịgụ kpakpando dịkwa ala, na egosi ihe akaebe ndị ọzọ na ndị nne na nna na ahọrọ ụbọchị na oge iji kwekọọ na nkwenkwe ha.: 116 

Nnyocha Carlson

Ndị na agụ kpakpando iri abụọ na asatọ mere nnwale a ma ama ugbu a nke Shawn Carlson na ejikọta ihe karịrị 100 chaatị ọmụmụ na profaịlụ nke uche nke California Psychological Inventory (CPI) mepụtara site na iji ụzọ abụọ kpuru ìsì.

Otu ìgwè ndị ọkà mmụta sayensị ndị na agụ kpakpando kwetara na usoro nnwale e ji mee ihe na ọmụmụ Carlson tupu nnwale ahụ. Ndị agụ kpakpando, ndị National Council for Geocosmic Research họpụtara, rụrụ ọrụ dị ka ndị ndụmọdụ na agụnye kpakpando. [1]:: 117  :: 420  Ha họrọkwara 26 n'ime ndị na agụ kpakpando 28 maka ule ahụ, abụọ ndị ọzọ bụ ndị na ede kpakpando nwere mmasị bụ ndị wepụtara onwe ha mgbe e mesịrị.:: 420  Ndị na agụ kpakpando si Europe na United States.:: 117  Ndị na agụ kpakpando nyere aka dee echiche dị mkpa nke ịgụ kpakpando ọmụmụ ka a nwalee ya.:: 419  E bipụtara na Nature na 1985, nnyocha ahụ chọpụtara na amụma ndị dabeere na ịgụ kpakpando ọmụmụ abụghị ihe dị mma karịa ohere, nakwa na nnwale ahụ "na agbagha echiche nke ịgụ kpakpantị". [1]

Dean na Kelly

Onye ọkà mmụta sayensị na onye bụbu onye na agụ kpakpando Geoffrey Dean na onye na ahụ maka akparamàgwà mmadụ Ivan Kelly mere nnwale sayensị buru ibu, nke gụnyere ihe karịrị otu narị ọgụgụ isi, omume, anụ ahụ na mgbanwe ndị ọzọ, mana ha ahụghị nkwado maka ịgụ kpakpando. Ule ọzọ metụtara ndị agụ kpakpando nwere obi ike 45, nwere nkezi nke afọ 10 na ihe nnwale 160 (site na ihe nnweta mbụ nke ihe nnwale 1198) bụ ndị kwadoro njirimara ụfọdụ na Eysenck Personality Questionnaire ruo n'ókè.:: 191  Ndị na agụ kpakpando rụrụ ọrụ dị njọ karịa naanị na adabere na mkpebi ndị mmadụ n'afọ ndụ ha, na nke dị njọ karịa ndị na achịkwa mmadụ 45 na ejighị chaatị ọmụmụ mee ihe.[lower-alpha 3]: 191 

Ule ndị ọzọ

E mere Nnyocha meta, na ejikọta ọmụmụ 40 nke nwere ndị na agụ kpakpando 700 na ihe karịrị 1,000 chaatị ọmụmụ. Iri n'ime ule ahụ, nke nwere ngụkọta nke mmadụ 300 sonyere, gụnyere ndị na agụ kpakpando na ahọrọ nkọwa chaatị ziri ezi site na ọtụtụ ndị ọzọ na abụghị nkọwa chaatụ ziri ezi (na abụkarị atọ ruo ise ndị ọzọ). Mgbe ewepụrụ ụbọchị ihe ndị ọzọ doro anya, ọ nweghị nsonaazụ dị ịrịba ama a hụrụ iji gosipụta na e nwere chaatị ọ bụla.: 190 

N'ime nnyocha iri, ndị sonyere họọrọ horoscopes nke ha chere na ọ bụ nkọwa ziri ezi, otu n'ime ha bụ azịza "ezi". , nsonaazụ ya adịghị mma karịa ohere.: 66–67 

Onye na ahụ maka mmekọrịta ọha na eze bụ David Voas nyochara data ọnụ ọgụgụ maka ihe karịrị nde mmadụ iri abụọ na England na Wales iji hụ ma akara kpakpando kwekọrọ na ndokwa alụmdi na nwunye.  Enweghị mmetụta bụla a hụrụ.: 67 

Ihe mgbochi ndị e chepụtara echepụta

N'èzí ule sayensị ịgụ kpakpando adaala, aro maka ịgụ kpakpantị na eche ọtụtụ ihe mgbochi ndị ọzọ ihu n'ihi ọtụtụ ntụpọ na ịgụ kpakpandị :: 62  :: 24  gụnyere enweghị nkwekọrịta, enweghị ikike ịkọwa mbara ala ndị na efu efu, enweghị njikọ nke zodiac na ìgwè kpakpando na ịgụ kpakpando nke ọdịda anyanwụ, na enweghị usoro ọ bụla ezi uche dị na ya. Ntọala nke ịgụ kpakpando ;">[2]-ekwekọghị n'ọtụtụ eziokwu sitere na nkuzi sayensị. : 24 

Enweghị nkwekọrịta

Ị izi ezi nke ịgụ kpakpando nwere ike isi ike n'ihi na enweghị nkwekọrịta n'etiti ndị na agụ kpakpando banyere ihe ịgụ kpakpantị bụ ma ọ bụ ihe ọ nwere ike ịkọ.:: 83  Dean na Kelly dere nyocha 25, nke chọpụtara na a na atụle ogo nkwekọrịta n'etiti amụma ndị na agụ kpakpando dị ka 0.1 dị ala.[lower-alpha 4]: A na akwụ ọtụtụ ndị na agụ kpakpando : 66  iji buo amụma ọdịnihu ma ọ bụ kọwaa àgwà na ndụ mmadụ, mana ọtụtụ horoscopes na eme naanị nkwupụta ndị na edoghị anya nke nwere ike imetụta ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ onye ọ bụla. : 83 : 83 

Georges Charpak na Henri Broch kwuru na ha kwuru na ha sitere na ịgụ kpakpando n'Ebe Ọdịda Anyanwụ n'akwụkwọ ha bụ Debunked! A tọhapụrụ ya! ESP, Telekinesis, na Pseudoscience ndị ọzọ. Ha kwuru na ndị na agụ kpakpando nwere naanị obere ihe ọmụma banyere ihe ndị dị na mbara igwe nakwa na ha anaghị echebara ihe ndị bụ isi dị ka precession nke equinoxes echiche. Ha kwuru maka ihe atụ nke Elizabeth Teissier onye kwuru na "anyanwụ na agwụ n'otu ebe n'eluigwe n'otu ụbọchị kwa afọ" dị ka ihe ndabere maka nkwupụta na mmadụ abụọ nwere otu ụbọchị ọmụmụ mana ọtụtụ afọ ga anọ n'okpuru otu mmetụta mbara ala. Charpak na Broch kwuru na "e nwere ọdịiche nke ihe dị ka puku kilomita iri abụọ na abụọ n'etiti ebe ụwa dị na ụbọchị ọ bụla a kapịrị ọnụ n'ime afọ abụọ sochirinụ" nakwa na ha ekwesịghị ịnọ n'okpuru otu mmetụta ahụ dịka ịgụ kpakpando si kwuo. 'ime afọ 40 a ga enwe ọdịiche karịrị kilomita 780,000.: 6–7 

Enweghị ntọala anụ ahụ

Edward W. James, kwuru na itinye ihe dị mkpa na kpakpando ahụ na mbara igwe nke anyanwụ nọ na ya na ọdịda anyanwụ mere na ndabere nke ihe ndị mmadụ ya bụ, na ndị na agụ kpakpando achọghị ịmụrụ anya n'oge, na kpọmkwem oge nke ehihie siri ike ịmata. , okike nke zodiac na nkwụsị site na ìgwè kpakpando bụ n'ihi na anyanwụ anọghị na ìgwè kpakbando ọ bụla maka otu oge ahụ.:: 25  Njikọ a site na ìgwè kpakpando dugara na nsogbu na precession nke na ekewa akara zodiac site na ìgwè ìgwè kpakpantị ha nwere njikọ.:: 26  Onye ọkà ihe ọmụma nke sayensị, Massimo Pigliucci na ekwu maka mmegharị ahụ, kwuru "Ọ dị mma, akara ole ka m kwesịrị ile anya mgbe m meghere akwụkwọ Sunday m, enwere m ihe ijuanya?" [1]:: 64 

Zodiac nke okpom enweghị njikọ ọ bụla na kpakpando, ọ bụrụhaala na enweghi nkwupụta na ìgwè kpakpando n'onwe ha dị na akara metụtara ya, ndị na agụ kpakpando na-ezere echiche ahụ na precession yiri ka ọ na ebugharị ìgwè kpakpịta n'ihi na ha anaghị ezo aka na ha. Charpak na Broch, na ekwu maka nke a, zoro aka na ịgụ kpakpando dabere na zodiac nke okpomọkụ dị ka "... igbe ndị na enweghị ihe ọ bụla jikọrọ ha na ihe ọ bụla ma ghara ịdị n'otu ma ọ bụ nkwekọrịta ọ bụla na kpakpando. " Nanị iji zodiac nke ebe okpomọkụ ekwekọghị na ntụaka ndị ahụ mere, site n'otu ndị na agụ kpakpando, na Age of Aquarius, nke dabere na mgbe oge okpomọkụ na abanye na kpakpant nke Aquarius.

Enweghị ike ịkọ ọdịnihu

E gosipụtara na foto ahụ bụ Pluto na satellites ya. A na azọrọ na ịgụ kpakpando na arụ ọrụ tupu nchọpụta nke Neptune, Uranus na Pluto ma tinye ha ugbu a na okwu ahụ na ad hoc.

Ụfọdụ ndị na agụ kpakpando na ekwu na a ghaghị iburu ọnọdụ nke mbara ala niile n'uche, mana ndị na ede kpakpando enweghị ike ịkọ ọdịnihu nke Neptune dabere na njehie na horoscopes. nke ahụ, e buru amụma Neptune site na iji Iwu Newton nke ikike ndọda zuru ụwa ọnụ. na etinye Uranus, Neptune na Pluto n'ime okwu ịgụ kpakpando na eme na ad hoc.

Banyere mwepụ nke Pluto ka ọ bụrụ obere mbara ala, Philip Zarka nke Paris Observatory na Meudon, France jụrụ otú ndị na agụ kpakpando ga esi zaghachi:

Enweghị usoro

Ojiji nke ihe osise adabere n'echiche nke macrocosm na microcosm, "dị ka n'elu n'okpuru" iji kpebie ihe ọ pụtara dịka ihe atụ Edward W. James nke "Mars n'elu bụ ọbara ọbara, yabụ Mars n'okpuru pụtara ọbara na agha", bụ ihe na ezighị ezi.: 26 

Ọtụtụ ndị agụ kpakpando na ekwu na ịgụ kpakpando bụ sayensị. bụrụ na mmadụ ga anwa ịkọwa ya na sayensị, enwere naanị ike anọ (n'ụzọ omenala), na egbochi nhọrọ nke usoro okike nwere ike.:: 65  Ụfọdụ ndị na agụ kpakpando atụwo aro Ihe ndị na akpata ya dịka electromagnetism na ikike ndọda. [2] Ike nke ike ndị na ada na anya.:: 65  Ndị ọkà mmụta sayensị jụrụ usoro ndị a a tụrụ aro dị ka ihe na ekwesịghị ekwesị ebe ọ bụ na, dịka ọmụmaatụ, ike ndọta, mgbe a tụrụ ya site n'ụwa, nke mbara ala buru ibu ma dị anya dị ka Jupiter dị obere karịa nke ngwaọrụ ụlọ nkịtị mepụtara. [2] Onye enyocha mbara igwe bụ Phil Plait kwuru na n'ihe gbasara ịdị ukwuu, Anyanwụ bụ naanị ihe nwere ihe electromagnetic, mana ịgụ kpakpando anaghị adabere na Anyanwụ naanị.:: 65  Ọ bụ ezie na ndị na agụ kpakpando nwere ike ịnwa ịtụ aro ike nke ise, nke a na ekwekọghị na ihe ndị na eme na physics na njikọta nke electromagnetism na ike na adịghị ike n'ime ike eletrik. bụrụ na onye na agụ kpakpando siri ọnwụ na ọ gaghị ekwekọ na nghọta na ihe akaebe nke physics ugbu a, nke ahụ ga abụ nkwupụta pụrụ iche.:: 65  Ọ ga abụkwa ihe na ekwekọghị na ike ndị ọzọ nke na ada na anya.:: 65  Ọ bụrụ na anya adịghị mkpa, mgbe ahụ, n'ụzọ ezi uche dị na ya, a ga eburu ihe niile dị na mbara igwe n'uche.: 66 

Carl Jung gbalịrị ịkpọtụrụ synchronicity, nkwupụta na ihe omume abụọ nwere ụdị njikọ ụfọdụ, iji kọwaa enweghị nsonaazụ dị ịrịba ama na ịgụ kpakpando site na otu ọmụmụ ọ duziri. Otú dị, a na ewere synchronicity n'onwe ya dị ka nke a na anaghị anwale ma ọ bụ nke a na'agbagha. A katọrọ nnyocha ahụ nke ukwuu maka nnwale ya na abụghị nke mberede na ojiji ya nke ọnụ ọgụgụ yana enweghị nkwekọrịta na ịgụ kpakpando.[lower-alpha 5]

E gosikwara na nkwenye nkwenye bụ ihe gbasara mmụọ nke na enye aka na nkwenye na ịgụ kpakpando. Nkwenye nhụsianya bụ ụdị echiche nhụsianya.

Site n'akwụkwọ, ndị na-agụ kpakpando na echetakarị amụma ndị ahụ ghọrọ eziokwu ma ghara icheta ndị ghọrọ ụgha. ọzọ, nke dị iche, nke nkwenye na arụkwa ọrụ, ebe ndị kwere ekwe na enwekarị ike ịmata ọdịiche dị n'etiti ozi ndị na egosipụta ikike pụrụ iche na ndị na adịghị.: 180–181 

'ihi ya, e nwere ụdị abụọ dị iche iche nke nkwenye na amụ banyere nkwenye kpakpando.: 180–181 

Mmetụta Barnum bụ omume maka onye ọ bụla inye ọkwa ziri ezi dị elu na nkọwa nke àgwà ha nke a na eche na ọ bụ maka ha kpọmkwem, mana, n'ezie, ọ bụ ihe na edoghị anya na n'ozuzu iji tinye aka na ọtụtụ ndị mmadụ. bụrụ na a rịọ maka ozi ndị ọzọ maka amụma, ndị mmadụ na anabata nsonaazụ.: 344 

N'afọ 1949, Bertram Forer mere nnwale mmadụ na ụmụ akwụkwọ nọ na klas ya. :: 344  E nyere nwa akwụkwọ ọ bụla nyocha nke onye ọ bụla mana n'ezie ụmụ akwụkwọ niile nwetara otu nyocha ahụ. A natara nkọwa nke àgwà site n'akwụkwọ gbasara ịgụ kpakpando. Mgbe gwara ụmụ akwụkwọ ka ha kwuo okwu banyere izi ezi nke ule ahụ, ihe karịrị 40% nyere ya akara kachasị elu nke 5 n'ime 5, na nkezi nke ọkwa bụ 4.2 .: 134, 135 A na emegharị nsonaazụ nke ọmụmụ a n'ọtụtụ ọmụmụ ndị ọzọ.: 382 

nke mmetụta Barnum / Forer lekwasịrị anya karịsịa na ọkwa nke nnabata nke horoscopes adịgboroja na profaịlụ ndị na agụ kpakpando adịgborojo.:: 382  Ndị na anata nyocha àgwà ndị a na enwekarị ike ịmata ọdịiche dị n'etiti nkọwa mmadụ na ndị a na'adịghị ahụkebe.:: 383  N'ime nnyocha nke Paul Rogers na Janice Soule (2009), nke kwekọrọ na nyocha gara aga na okwu ahụ, achọpụtara na ndị kwenyere na ịgụ kpakpando nwere ike inye ntụkwasị obi karịa profaịlụ Barnum karịa ndị na enwe obi abụọ.: 393 

Site na usoro a maara dị ka self-attribution, egosila na ọtụtụ ọmụmụ na ndị mmadụ nwere ihe ọmụma nke ịgụ kpakpando na akọwa àgwà ha n'ihe gbasara àgwà ndị kwekọrọ na akara anyanwụ ha. Mmetụta ahụ na abawanye mgbe ndị mmadụ maara na a na eji nkọwa nke àgwà ahụ ekwurịta banyere ịgụ kpakpando. Ndị amaghị ịgụ kpakpando enweghị ọchịchọ dị otú ahụ.

Sociology

'afọ 1953, onye na ahụ maka mmekọrịta ọha na eze bụ Theodor W. Adorno mere nnyocha nke kọlụm ịgụ kpakpando nke akwụkwọ akụkọ Los Angeles dị ka akụkụ nke ọrụ nke nyochara omenala ọha na eze n'etiti ndị isi obodo.:: 326  Adorno kwenyere na ịgụ kpakpando a ma ama, dị ka ngwaọrụ, na eduga na nkwupụta ndị na agba ume ikwekọ - nakwa na ndị na agụ kpakpando na emegide nkwekọrịta na nkwupụta na akụda mmụọ ịrụ ọrụ na ọrụ wdg nwere ike ịhapụ ọrụ ha.:: 327  Adorno kwubiri na ịgụ kpakpando bụ ngosipụta dị ukwuu nke enweghị ọgụgụ isi, ebe ịja mma na ịkọwapụta ihe na edoghị anya mere ka ndị mmadụ kwere na onye dere kọlụm ahụ gwara ha okwu ozugbo. jiri okwu opium nke ndị mmadụ, nke Karl Marx, mee ihe, site n'ikwu, "Occultism bụ metaphysic nke dopes. ": 329 

Nkwekọrịta ụgha ebe a na etinye echiche ụgha, nke a na anabataghị ma ọ bụ nke na abụghị eziokwu n'akụkụ nke ezi uche dị na ya na akụkọ mgbasa ozi na ngosipụta TV ma n'ihi ya, nguzozi ụgha na egosi "e nwere akụkụ abụọ hà nhata na akụkọ mgbe o doro anya na ọ dịghị". N'oge Wonders of the Solar System, mmemme TV nke BBC, onye ọkà n'ihe ọmụmụ physics bụ Brian Cox kwuru, sị: "N'agbanyeghị eziokwu ahụ bụ na ịgụ kpakpando bụ ihe mkpofu, Jupiter nwere ike ịnwe mmetụta dị ukwuu na mbara ala anyị n'ezie. Ọ bụkwa site na ike... ike ndọda. " Nke a na ewe iwe ndị kwere na ịgụ kpakpu bụ ndị mere mkpesa na ọ nweghị onye na agụ kpakpando iji nye echiche ọzọ. 'ịgbaso mkpesa nke ndị na agụ kpakpando, Cox nyere BBC nkwupụta na esonụ: "Ana m arịọ mgbaghara nye ndị na ahụ maka ịgụ kpakpando maka ịghara ime ka onwe m doo anya. "E kwesịrị ikwu na oge ọhụrụ a na emebi ihe owuwu nke mmepeanya anyị. " N'ihe omume Stargazing Live, Cox gara n'ihu kwuo site n'ikwu nke nguzozi na BBC, ịgụ kpakpant bụ ihe nzuzu. " N'otu nchịkọta akụkọ na akwụkwọ akụkọ na akwụkwọ ahụike BMJ, onye nchịkọta akụkọ Trevor Jackson kwuru na egosi ebe nguzozi ụgha nwere ike ime.

Nnyocha ntuli aka egosiwo na nkwenye na ịgụ kpakpando dị elu na mba ndị dị n'Ebe Ọdịda Anyanwụ karịa ka a ga atụ anya ya. 'afọ 2012, na ntuli aka 42% nke ndị America kwuru na ha chere na ịgụ kpakpando bụ ma ọ dịkarịa ala akụkụ sayensị.: 7/25 Nkwenye a belatara na agụmakwụkwọ na emetụta ọkwa nke ihe ọmụma sayensị.: 345 

Ụfọdụ n'ime ọkwa nkwenye a kọrọ bụ n'ihi mgbagwoju anya nke ịgụ kpakpando na ịgụ kpakpantị (ọmụmụ sayensị nke ihe ndị dị na mbara igwe). Ịdị nso nke okwu abụọ ahụ dịgasị iche dabere asụsụ.: 344, 346 Nkọwa doro anya nke ịgụ kpakpando dị ka "mmetụta nzuzo nke kpakpando, mbara ala wdg. na ihe omume mmadụ" enweghị mmetụta na nyocha ọha na eze ma ịgụ kpakpant bụ sayensị ma ọ bụ na ọ bụghị na nyocha Eurobarometer nke afọ 1992. Nke nwere ike ịbụ n'otu akụkụ n'ihi njikọ doro anya n'etiti ọha na eze, nke okwu ọ bụla na agwụ na "-ology" na ngalaba ziri ezi nke ihe ọmụma.:: 346  Na Eurobarometers 224 na 225 mere na 2004, e ji ntuli aka nkewa mee ihe iji kewapụ mgbagwoju anya banyere okwu. ọkara nke ntuli aka, e ji okwu "agụ kpakpando" mee ihe, ebe na nke ọzọ e ji okwu ahụ bụ "horoscope".:: 349  Nkwenye na ịgụ kpakpando bụ ma ọ dịkarịa ala akụkụ sayensị bụ 76%, mana nkwenye na horoscopes bụ ma ọ bụrụ na ọ dịkarịrị akụkụ sayensụ bụ 43%. , nkwenye na ịgụ kpakpando bụ nke sayensị bụ 26% ebe nke horoscopes bụ 7% .:: 352  Nke a yiri ka ọ na egosi na ọkwa dị elu nke nkwado nyocha maka ịgụ kpakpando na EU bụ n'ezie n'ihi mgbagwoju anya banyere okwu.: 362 

Hụkwa

• Ndepụta nke isiokwu ndị a na-akpọ pseudoscience
• Okpukpe na sayensị

Njikọ mpụga

• - nke na-atụle njehie ịrịgo na ọdịda na usoro dị iche iche nke ịgụ kpakpandoMerrifield. Right Ascension & Declination. Sixty Symbols. Brady Haran for the University of Nottingham.
• Ihe ndekọ nke ọmụmụ ndị dabeere na ihe akaebeSmit. Astrology and science.
• Nnyocha obi abụọ nke ịgụ kpakpando maka ndị mbidoFraknoi. An Astronomer Looks at Astrology.